HAH Product Introduction N.V., gevestigd aan de Herengracht 8 te Den Haag, was een firma die begin 1966 inspeelde op de heersende speldjesrage met de postverkoop van plastic fotospeldjes. De Prijslijst 1966 geeft enig inzicht in de beschikbare series:
- Bestelnr. 1: gesorteerd (10 stuks)
- 2: gesorteerd (14 stuks)
- 3: gesorteerd (25 stuks)
- 4: Koninklijke Familie (10 stuks)
- 5: Oude meesters (12 stuks)
- 6: Molens (4 stuks)
- 7: Holland souvenier (4 stuks)
- 8: Vogels (12 stuks)
- 9: Watervogels (12 stuks)
- 10: Klederdrachten (12 stuks)
- 11: Balonnen anno 17/1800 (8 stuks)
- 12: Soorten sport (25 stuks)
- 13: Poezen (8 stuks)
- 14: Honden (8 stuks)
- 15: Vlinders (12 stuks)
- 16: Auto's van voor 1900 (12 stuks)
- 17: Auto's van voor 1915 (12 stuks)
- 18: Auto's na 1915 (12 stuks)
- 19: Dierentuin (16 stuks)
- 20: Beatrix en Claus (12 stuks)
De eerste 3 zijn blijkbaar willekeurige keuzes uit alle beschikbare series. De nummers 4 t/m 20 gebruiken we in Catawiki als reeksnamen, voor zover ze te identificeren zijn (enkele series zijn nog niet bepaald).
In het Algemeen Handelsblad van woensdag 2 februari 1966 verscheen onderstaand artikel:
Grootscheepse speldjesactie in Den Haag
Koppelverkoop van charitas en commercie
(Van een onzer verslaggevers)
Duizenden Hagenaars zijn de U afgelopen weken via de telefoon bewerkt door een organisatie die zich aandient als het Comité Werelddienstbetoon (ook wel Stichting Werelddienstbetoon). En duizenden zullen nog in de komende weken worden bewerkt. Het betreft hier een werving voor de aankoop (a ƒ 2.50) van speldjes ten bate van Algerijnse vluchtelingen. Wie over dit doel meer wil weten krijgt geruststellende mededelingen te horen als „Er staat een notaris achter”, „Het is een landelijke actie” en „Alle baten gaan zonder een cent winst naar de vluchtelingen. U heeft of kent toch wel kinderen die speldjes sparen?” Wie op het aanbod inging — en dat deden er volgens de organisatoren zelf al vijfduizend — ontving een enveloppe met negen plastic speldjes met kleurenfoto-emblemen, foto's van leden van het koninklijk huis, van andere acties, van dieren , auto's etcetera. Het geld wordt niet door de bezorgers van de organisatie geïncasseerd. Het verschuldigde bedrag dient gestort te worden op een gironummer.
BIJBESTELLING
In de enveloppe zit ook een prijslijst van talloze andere series speldjes, die in omloop worden gebracht door de commerciële firma van de organisatoren. Deze kan men bestellen tegen prijzen die in doorsnee niet lager zijn dan die van de liefdadigheidsspeldjes, vaak zelfs hoger.
Een klein gestencild briefje dankt voor de deelneming aan de „actie voor de vluchtelingenhulp in Algerije” en dan volgt: „Wanneer u nog meer speldjes wilt hebben, kunt u die bestellen op het hierby ingesloten besteldeelname formulier. Helaas kunnen wij niet de opbrengst van al onze speldjes ter beschikking van de actie stellen. De opbrengst van bijbestellingen is daarom niet voor de actie bestemd.”
Zonder deze passage zou hier sprake zijn van een strafbare misleiding. Nu is dat niet het geval, maar: de enorme onkosten (acht telefoonlijnen continu in gebruik, 25 man op commissie werkend personeel) moeten bestreden worden uit de baten van de proefzending. De rest (het staat er ook) is zuiver commercieel.
ARGWAAN
Wat kritisch ingestelde Hagenaars koesterden na het telefoongesprek wel enige argwaan. En werden nieuwsgierig. Zo bij voorbeeld een gereformeerd predikant die ontdekte dat er in zijn zending speldjes van de katholieke actie „hij en zij” zaten. En de directeur van het Haagse bureau van de Unesco, die dacht dat hij qualitate qua werd benaderd en zijn oren niet kon geloven toen hij op zijn informerende vragen slechts vage antwoorden kreeg.
Al spoedig begonnen dan ook liefdadigheidsinstellingen over deze actie te informeren bij elkaar en bij het Centraal Archief voor instellingen van Weldadigheid in Amsterdam. Daar kon men niet veel meer zeggen dan dat het hier één van de vele omstreden acties van amateur-liefdadigheidsorganisatoren betrof.
ZAKELIJK
Een nader onderzoek leerde ons dat de centrale van het Comité Werelddienstbetoon een prachtig, drie verdiepingen tellend bedrijfspand op de Herengracht (nummer 8) is. Uit de zakelijke naambordjes als „Expansa Nederland NV” en „HAH-Product Introduction NV” maakt men niet op dat hier ook een organisatie voor vluchtelingenhulp zetelt.
Directeur van de nv's (deels in oprichting) en leden van de comités (Vele handen maken licht werk. Werelddienstbetoon etc.) zijn in wisselende volgorde steeds de heren D. en W. van Leenen en G. W. Meijerman, die hun studentenschap de laatste jaren geleidelijk voor koopmanschap verwisselden. Maar niet zonder daar iets tegenover te willen stellen.
Zo organiseerden zij tussen Kerstmis en Oud en Nieuw in Rijswijk een oliebollenactie voor Algerijnse vluchtelingen, die hen volledig uit de hand liep, ondanks de waarschuwingen van een mevrouw Lieftink, vertegenwoordigster van de Quaker-organisatie in Den Haag. Jeugdige (gratis) helpers, o.a. via Radio Veronica opgeroepen, bleken niet te voldoen. Voorraden (deels gratis ter beschikking gesteld) en restanten verdwenen samen met materialen van een stand. En er ontstond vuurschade.
Over deze actie zeggen de organisatoren: „Wij maakten geen cent winst. Gelukkig behoefde de Shell de gestolen koopapparaten en gascilinders niet vergoed te hebben. De actie kostte ƒ 11.000 en er kwam maar ƒ 8000 binnen. De rest moesten wij uit eigen zak bijpassen”.
COMMISSIE 37 CENT
Toch waren zij de volgende keer niet voorzichtiger. Voor hun speldjesactie investeerden zij duizenden guldens (o.a. in de telefoonapparatuur) en namen zij 25 jongelui in dienst. Dezen kregen 37 cent commissie per geplaatste bestelling van ƒ 2,50. De helft daarvan werd direct verrekend, de rest nadat de girobetaling was binnengekomen.
Helaas, de commissionairs in liefdadigheid (plus commerciële werving) deden wel eens onjuiste mededelingen. De heer D. van Leenen zegt daarover: ,,Ja, wij horen ook wel eens dat er dingen worden gezegd, waar wij niet achter staan. Maar dat is dan toch een uitzondering.”
Mevrouw Lieftink verklaart: „Nadat het mislukt was met die oliebollen heb ik gezegd: Jongens maak je er niet druk om. Ik scheld het jullie kwijt. Toen ze met die speldjes wilden beginnen drukte ik hen op het hart het commerciële en het charitatieve gescheiden te houden. Ik vertrouw erop dat zij het goed bedoeld hebben. En je kunt toch niet weigeren geld aan te nemen van mensen die het goed menen?”
De heer Bos van de Stichting Oecumenische Hulp aan Kerken en Vluchtelingen in Utrecht zegt: „Zij hebben mij op het laatst bij die oliebollenactie betrokken. Er moest medewerking komen van de kerken, zeiden zij. Ik heb na enig onderzoek gezegd dat de baten natuurlijk welkom waren, maar per aangetekende brief als voorwaarde gesteld dat onze naam niet in de propaganda zou worden gebruikt. Ik kon ten slotte nergens voor instaan.”
FINANCIERING
Als wij de heer W. van Leenen ten slotte vragen, waarmee hij zijn charitatieve werk financiert, zegt hij: „Ik heb in Leiden al eens in het nieuws gestaan met het Studenten Assemblage Bedrijf (STAS), een uitzendbureau voor studenten. Wij hadden ook eigen werkplaatsen waar werkstudenten in hun vrije tijd in loondienst op uurbasis konden werken. Daar verdiende ik ƒ 35.000 per jaar. Met dat geld kan ik de huur van dit pand nog wel een jaar betalen.”
De Haagse politie — al vele malen benaderd — stelt nuchter vast: „Het is allemaal heel ingewikkeld, maar er zijn geen aanwijzingen voor criminele feiten: in de enveloppen zit wel een commerciële aanbieding, maar dat staat er ook bij.”